Samos

W starożytności wyspa Samos funkcjonowała pod wieloma nazwami m.in.: „Partenia”, „Melamphyllos”, „Doryssa-”czy „Anthemis”. Nazwę Samos prawdopodobnie nadał jej pierwszy król - Ankaeusz, badacze twierdzą, iż etymologicznie pochodzi od fenickiego rdzenia „sama”, podkreślającego dominujące nad niej góry. Ślady zamieszkania na wyspie sięgają IV tysiąclecia p.n.e. Jej pierwsi mieszkańcy należeli do plemion Pelasgian i to właśnie z nimi przywędrował tu kult bogini Hery, która według mitologii narodziła się nad brzegiem rzeki Imvras.

W starożytności Samos była wielką potęgą morską i jednym z najważniejszych ośrodków handlowych na Morzu Egejskim. Samijczycy używając szybkich statków morskich rozwijali handel słynnymi winami i ceramiką. Wyspa rozkwitała głównie pod rządami tyrana Polikratesa (532-522 p.n.e.), zbudowano wtedy m.in.: słynny Tunel Eupalinosa, port starożytnego miasta Samos czy zrekonstruowano świątynię Hery. Nowy porządek nadszedł wraz ze stopniową dominacją Rzymu w II wieku p.n.e., kiedy to włączono Samos do podporządkowanego Imperium Rzymskiego i przeniesiono skarby kultury wyspy do Rzymu. Zagrożone rosnącą potęgą wyspy Ateny, organizowały przeciwko niej liczne kampanie i pod wodzą Peryklesa zniszczyły jej flotę i gnębiły mieszkanców. W tym czasie wyspa stała się kurortem dla rzymskich dygnitarzy m.in. była ulubionym miejscem wypoczynku Kleopatry i Marka Antoniusza.

Na przestrzeni dziejów Samos była w rękach Bizantyjczyków, Arabów, Wenecjan i Genueńczyków. W epoce bizantyjskiej życie społeczne i gospodarcze uległo stagnacji. Wznoszono klasztory i wieże, aby chronić ludność przed najazdami piratów. W połowie XIV w. genueńscy Justynianie założyli państwo Chios, do którego Samos zostało dołączone specjalnym dekretem. Po upadku Konstantynopola Genueńczykom udało się uniezależnić od sułtana aż do 1479 r., kiedy to zostali wypędzeni z Chios. Wielu mieszkańców Samos podążyło za nimi, co spowodowało duże wyludnienie wyspy.
Pod koniec XVI w. admirał floty osmańskiej Kılıç Ali Pasza zakotwiczył w rejonie Heraion. Dzięki sternikowi Nikolaosowi Sarakinisowi poznał historię wyspy i poprosił sułtana Suleja o zgodę na jej kolonizację, zapewniając jednocześnie przywileje i dając zachęty dla rdzennych mieszkańców, którzy zdecydowali się powrócić na wyspę. Samos zaczęła się rozwijać. Handel, ideały narodowe i wpływ rewolucji francuskiej przyczyniły się do pojawienia się na wyspie burżuazji i powstania w 1807 r. ruchu rewolucyjnego „Karmanioles”.

W ten sposób powstała czołowa grupa rewolucji samijskiej, która wybuchła w 1821 r. pod wodzą Lykourgosa Logothetisa. Samijczycy ustanowili lokalny rząd, uczestniczyli w zgromadzeniach narodowych i bronili swojej autonomii odpierając kilka prób okupacji przez flotę osmańską.
Protokół londyński z 1830 r. pozostawił wyspę Samos poza granicami nowo utworzonego państwa greckiego. Uznano ją za autonomiczne „księstwo” podlegające sułtanowi, a jego księciem został chrześcijański urzędnik Porte. Pod koniec XIX w. nastąpił tu rozkwit życia kulturalnego i ekonomicznego: handlu, żeglugi i przemysłu, zwłaszcza garbarstwa, tytoniu i produkcji wina. Powstały liczne szkoły jak: Wyższa Szkoła Handlowa w Karlovasi i Wyższa Szkoła Zawodowa w stolicy wyspy. Po rewolucji pod wodzą Temistoklesa Sofoulisa, w dniu 11 listopada 1912 r. wyspa ogłosiła swoją unię z Grecją. Do 1922 r. Samijczycy utrzymywali bliskie związki z Azją Mniejszą. Wielu jej mieszkańców osiedliło się na wyspie przyczyniając się do powstania nowej kultury i tożsamości. Zaczął rozwijać się tu przemysł tytoniowy i garbarnie, a w 1934 r. założono Związek Spółdzielni Winiarskich.

Podczas II wojny światowej w 1941 r. Samos zostało zajęte przez Włochów, aczkolwiek w górach rozwinął się duży ruch oporu. Po dotkliwym bombardowaniu, które spowodowało wielkie zniszczenia w stolicy i na wybrzeżu, wyspa znalazła się pod okupacją hitlerowską. Została wyzwolona w 1944 r., jednak w latach 1946-1949 mocno ucierpiała w wojnie domowej. Wielu Samijczyków wyemigrowało wówczas z kraju, głównie do Australii i do Ameryki. Odbudowa Samos rozpoczęła się latach 50-tych XX w. Przez kolejne dziesięciolecia nastąpił tu duży rozwój w turystyce i usługach. W ostatnich latach ożywił się sektor produkcyjny i handlowy, dostarczający wysokiej jakości produkty ekologiczne.